VHF? UHF? en DX?
Dit zijn waarschijnlijk kreten die niet alle dagen voorbij komen. In het kort:
- VHF: Very High Frequency, het radiospectrum tussen 30 MHz en 300 MHz, voor radioamateurs de 6 meter, 4 meter en 2 meter banden,
- UHF: Ultra High Frequency, het radiospectrum tussen 300 MHz en 3000 MHz, voor radioamateurs de 70cm, 23cm en 13cm banden,
- DX: Is een verbastering van het Engelse woord 'distance', wat afstand betekend. In deze context wordt eigenlijk grote afstand bedoeld.
VHF- en UHF- DX
Om een QSO (lees: radio contact) te kunnen maken over een zo groot mogelijke afstand zijn er verschillende technieken mogelijk:
- Tropo, afhankelijk van natuurverschijnselen in de troposfeer
- Sporadic E (=Es), sporadische E-laag reflectie
- Aurora, reflecties door Auroa Borealis
- Meteor Scatter (wordt elders behandeld, zie links in het menu)
- EME (wordt elders behandeld, zie links in het menu)
Tropo
De troposfeer is de onderste laag van de aardatmosfeer, waarin zich weersverschijnselen afspelen. In deze laag planten radiogolven zich normaal in voort. Radiogolven planten zich in een rechte lijn voort, tenzij ze gereflecteerd of afgebogen worden. Doordat de aarde bolvormig is verwijderen radiogolven zich dus per definitie van de aarde af. De mate van reflectie en afbuiging is afhankelijk van de dichtheid van de troposfeer, dus afhankelijk van de luchtdruk, temperatuur en luchtvochtigheid. Als de onderste gedeelte van de troposfeer koude lucht bevat, en bovenste deel warme lucht dan buigen de radiosignalen terug naar de aarde. Als het net andersom is (warme lucht onder een koude luchtlaag) buigen de signalen af de ruimte in.
Bij 'normale' weersomstandigheden is het mogelijk radio contacten te maken tot 100-150 km ver. Als er goede 'tropo-condities' zijn (dus een koude luchtlaag onder een warme luchtlaag) is het mogelijk contacten te maken van 1500 km ver. Mijn persoonlijke afstandsrecord is 1659 km, naar een Bulgaars radiostation (LZ2HM, in KN12QP voor de kenners). Op de website van William Hepburn wordt een voorspelling bijgehouden, zie Tropospheric Ducting Forecast.Tropospheric Ducting Forecast
Sporadische E-laag reflectie
Naast de verschillende lagen (de '...sferen') is de aardse atmosfeer ook nog onderverdeeld in andere lagen:
- D-laag (ca. 60-80 km) : overdag aanwezig, ionisatie komt overeen met zonnestand
- E-laag (ca 100-130 km) : overdag aanwezig, ionisatie komt overeen met zonnestand
- Es-laag (ca 100km) : treed sporadisch in de zomer op
- F1-laag (ca 200 km) : overdag aanwezig, versmelt 's nachts met F2
- F2-laag (ca 250-400 km) : zowel overdag als 's nachts aanwezig
De E-laag kent in de zomer (zeer) plaatselijke dichte ionisatie, deels afhankelijk van de zonneactiviteit. Hoe het ontstaat is niet helemaal bekend. De duur van deze dicht ionisatie kan variëren van enkele minuten tot zelfs een aantal uren, en is nagenoeg niet te voorspellen. Het effect van een E-laag reflectie wordt als eerste gemerkt op 10meter (28 MHz - 29.7 MHz) als met Russische en Italiaanse stations hoort. Bij steeds stijgende MUF (Maximal Usable Frequency, maximaal bruikbare frequentie) gaat men letterlijk en figuurlijk kijken naar verre omroep TV zenders op de kanalen 2 t/m 4. Als deze TV zenders steeds duidelijk in beeld komen, gaat men luisteren naar de FM omroep band (voorwaarde van deze TV en radio is wel dat ze niet op het CAI-kabelnet zijn aangesloten). Hoort men hier vreemde talen, dan wordt het tijd om de 2m zender in te schakelen, en goed luisteren in het gebied van 144.000 MHz tot 144.350 MHz.
Als de MUF rond de 144 MHz zit, is het zaak wel de QSO's zo kort mogelijk te houden, het uitwisselen van roepletters, locator en rapport is voldoende.
Op 9 juli 2007 was ook een E-laag reflectie aanwezig, waardoor ik een verbinding kon maken met een amateurstation in zuid Portugal: CT1HZE in IM57NH, een afstand van 2113 km.
Aurora (Borealis)
Iedereen kent het 'Noorderlicht' of 'Poollicht', Aurora Borealis in het latijn. Het poollicht hangt samen met uitbarstingen (protuberansen) op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal in geslingerd worden. Het aardmagnetisch veld zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de noord- en zuidpool met verhoogde snelheid de atmosfeer binnendringt. De van de zon afkomstige deeltjes bevatten veel energie die in de bovenste kilometers van de atmosfeer voor ionisatie van zuurstof- en stikstofatomen zorgt. Bij deze ionisatie komt er een kleur vrij, stikstof geeft een blauwe kleur, zuurstof groen (lage druk) en rood (hoge druk). Net als bij Es (zie hierboven) vormt die ionisatie een radio-spiegel, waardoor er contacten mogelijk zijn over zeer grote afstanden. Omdat de signalen vrij sterk vervormen wordt CW (=morse) het meest gebruikt tijdens Aurora-openingen. De afstand die gerekend wordt is de hemelsbrede afstand tussen beide radio-stations. In werkelijkheid is de afgelegde afstand van het radio-signaal vele malen groter.
Uiteraard komt dit verschijnsel ook voor op het zuidelijk halfrond van de Aarde, dan heet het 'Zuiderlicht' of 'Aurora Australis'.